Odkrycie nienaruszonego artefaktu sprzed ponad 10 000 lat w jeziorze Biwa dostarcza nowych wskazówek dotyczących praktyk kulturowych i kontekstów rytualnych. Jak najnowocześniejsza technologia i badania naukowe otwierają nowy etap w badaniach nad podwodnym dziedzictwem Japonii i znaczeniem ceramiki Jōmon
Odkrycie tysiącletniego naczynia na dnie jeziora Biwa w Japonii stanowi przełomowe osiągnięcie w dziedzinie archeologii podwodnej. Zespół japońskich naukowców odzyskał ceramiczne naczynie o wieku ponad 10 000 lat, praktycznie nienaruszone, na głębokości 64 metrów w pobliżu zatopionych ruin Tsuzuraozaki w prefekturze Shiga.
National Geographic poinformował, że ze względu na wyjątkowy stan zachowania i znaczenie dla badań nad ceramiką Jōmon, odkrycie to jest szczególnie istotne.
Naczynie o wysokości około 25 centymetrów i spiczastej podstawie ma ryciny charakterystyczne dla stylu Jinguji, typowego dla wczesnego okresu Jōmon. Według National Geographic, przedmiot został znaleziony w pozycji pionowej i bez fragmentacji, co jest niezwykle rzadkie w przypadku obiektów archeologicznych o takim wieku.
Warunki geologiczne panujące w Tsuzuraozaki, charakteryzujące się niskim nagromadzeniem osadów i ruchami tektonicznymi, pozwoliły na zachowanie obiektów w stanie nienaruszonym przez tysiąclecia. Kenichi Yano z Uniwersytetu Ritsumeikan podkreślił: „To odkrycie, które mogło nastąpić tylko pod wodą. Stan zachowania, lokalizacja i kontekst dostarczają informacji, których nie można uzyskać z ruin na lądzie” – stwierdził Yano.
Zaawansowana technologia dla archeologii podwodnej
Jezioro Biwa, największe w Japonii o powierzchni 670 kilometrów kwadratowych, skrywa ponad 90 podwodnych stanowisk archeologicznych, które zostały dotychczas słabo zbadane ze względu na głębokość i słabą widoczność. Ceramika Jōmon wyróżnia się swoim wiekiem i tym, że jest jednym z pierwszych przykładów systematycznego wykorzystania ognia do tworzenia trwałych przedmiotów.
Termin „Jōmon” odnosi się do „rysów sznurkowych” odciśniętych na naczyniach, które miały zastosowanie użytkowe, kulturowe i estetyczne. W tym obszarze odzyskano już ponad 200 fragmentów ceramiki Jōmon i dzbanów Haji z okresu Kofun, ale nigdy wcześniej nie znaleziono tak starego i tak dobrze zachowanego przedmiotu.
Wyprawa, przeprowadzona w październiku 2025 r. na zlecenie Nara National Research Institute for Cultural Properties, odniosła sukces dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych technologii. Zespół wykorzystał podwodne skanery 3D i autonomiczne pojazdy podwodne stworzone przez Japoński Narodowy Instytut Badań Morskich (NMRI).
Urządzenia te, pierwotnie przeznaczone do kontroli kabli podwodnych, umożliwiły dokładne mapowanie dna jeziora nawet przy minimalnej widoczności. Uzyskane dane przewyższały jakością dane zebrane przez jakikolwiek zespół ludzki, obejmując obszar o długości 200 metrów i szerokości 40 metrów.
Zastosowanie robotów i specjalistycznych skanerów ułatwiło precyzyjną i bezpieczną lokalizację delikatnych elementów w obszarach o dużej głębokości i słabej widoczności (Nara National Research Institute for Cultural Properties).
Konsekwencje odkrycia i przyszłość badańDoskonały stan zachowania naczynia wywołał kilka hipotez dotyczących jego pochodzenia i przeznaczenia. Jego pionowe położenie sugeruje możliwe dobrowolne złożenie, co rodzi hipotezę o rytualnym zastosowaniu.
Inne teorie wskazują, że może to być przedmiot zagubiony przez społeczność nadbrzeżną lub dowód osadnictwa sprzed zalania regionu. Chociaż nie ma jeszcze ostatecznych wniosków, obecność sześciu innych ceramicznych dzbanów Haji w tym obszarze wskazuje, że miejsce to było wykorzystywane w różnych okresach, prawdopodobnie do celów ceremonialnych.Kolejnym krokiem będzie poddanie naczynia dokładnej analizie w celu określenia jego składu i możliwego zastosowania. Instytucje takie jak Muzeum Archeologii Podwodnej Japonii ogłosiły już plany wystawienia eksponatu i stworzenia trójwymiarowego modelu, co ułatwi wirtualną eksplorację tego skarbu kultury Jōmon.
Według National Geographic inicjatywa ta obiecuje rozszerzenie możliwości badań i rozpowszechniania japońskiego dziedzictwa archeologicznego.