W grobie znalezionym na cmentarzysku w Beocji odkryto diadem umieszczony odwrotnie, co prawdopodobnie oznacza koniec królewskiej linii.
W okolicy na wschód od starożytnego jeziora Kifisída, w Beocji, w środkowej Grecji, archeolodzy odkryli nekropolię z okresu archaicznego o wielkiej wartości historycznej. Wśród dziesiątek znalezionych grobów wyróżnia się jeden szczególnie wyjątkowy: pochówek kobiety, którą nazwano już „Damą z odwróconą diademem”. Jej pochówek rzuca światło na okres głębokich zmian politycznych i społecznych w Grecji w VII wieku p.n.e.
Nieoczekiwane odkrycie w sercu Beocji
Prace archeologiczne, spowodowane budową elektrowni fotowoltaicznej, rozpoczęły się od rutynowej inspekcji terenu w okolicy znanej jako Spítia–Katavóthra, Casas-Sumidero. Pod ziemią badacze odkryli nekropolę z co najmniej czterdziestoma strukturami pogrzebowymi (groby, pochówki pokryte dachówkami i pozostałości stosów pogrzebowych), obok ruin ufortyfikowanej osady.
Spośród wszystkich znalezisk uwagę badaczy przyciągnął grób „Damy z odwróconą diademą”. Analiza szczątków zębowych wskazuje, że zmarła miała między 20 a 30 lat. Towarzyszyły jej luksusowe wyposażenie grobowe, które zdradza jej szlacheckie pochodzenie: broszki typu beocio ozdobione motywami geometrycznymi i końmi, naszyjniki z zawieszkami w kształcie naczyń, koraliki z kości, kości słoniowej i bursztynu, kolczyki, bransoletki, spiralne pierścienie na wszystkich palcach i inne cenne przedmioty.
Jednak ciekawostki wykraczają daleko poza jej wyposażenie. Na jej głowie spoczywała niezwykła brązowa diadem: szeroka opaska ozdobiona parami heraldycznych lwów (samca i samicy), tradycyjnych symboli władzy i potęgi, a pośrodku rozeta w kształcie słońca. Jednak diadem był umieszczony do góry nogami.
Według archeologów takie ułożenie jest potężnym symbolem utraty władzy. W wielu kulturach odwrócenie korony lub diademu oznaczało abdykację lub upadek władcy. W tym kontekście odwrócona diadema mogła symbolizować koniec starego systemu monarchii dziedzicznej w Beocji i pojawienie się nowej elity arystokratycznej.
Grobowiec kobiety wydaje się odzwierciedlać tę historyczną zmianę: nie była już suwerenną królową, ale wysoką rangą szlachcianką, której status, a być może także linia władzy, zostały pochowane wraz z nią.
Przerwana dynastia królewska
Obok tego głównego grobu znaleziono kolejny, należący do około czteroletniej dziewczynki, również z brązową diademą i wyrafinowanym wyposażeniem grobowym, podobnym do wyposażenia dorosłej kobiety. Znalezisko to sugeruje, że obie mogły należeć do tej samej rodziny: arystokratycznej linii, której przywileje były dziedziczone bezpośrednio, za życia i po śmierci.
Więcej grobów z tego zespołu wykazuje różnice: są pochówki kobiet z dekorowaną ceramiką, pucharami kylix, malowanymi naczyniami i skromniejszymi wyposażeniami, co wskazuje na społeczność podzieloną na warstwy, z wyraźnymi różnicami w pozycji społecznej.
Odkrycie to stanowi wyjątkowe okno na okres przejściowy w Grecji: kiedy tradycja monarchii dziedzicznej upadała, a arystokracja wyłaniała się jako nowa siła. Grobowiec „Damy z odwróconą diademem” stał się materialnym symbolem tej radykalnej zmiany.